جامعه شناسی شهری

مقدمه

هدف  اصلی در این مقاله ارائه یک دسته بندی از شهرهای مجازی موجود در جهان می باشد . به طور کلی تیپ شناسی شهرهای مجازی بایستی بر اساس یکی از دومعیار شکل ویا محتوا انجام گیرد (عاملی ، جزوه کلاسی مطالعات فضای مجازی :1387)

آنچه در این مقاله مدنظر است تفکیک شهرهای مطالعه شده بر مبنای فرمت و شکل  آن ها می باشد .

بدین منظور نخست تعریفی اجمالی درمورد شهرمجازی ارائه می دهم و سپس به موضوع اصلی مقاله خواهم پرداخت .

شهر مجازی

 بسیاری از اوقات شهر مجازی با مفهوم شهر الکترونیک یکسان فرض می شود در حالی که تفاوت های ماهوی بین این دو ترکیب وجود دارد .

در واقع شهر مجازی ، شهری است كه تمام ظرفیت‌های آن امكان تبدیل به فرآیند اطلاعاتی را دارا باشند و بتواند به فضای مجازی منتقل گردند . به عنوان مثال خط‌مشی‌های شهر مجازی به موضوع تردد‌های بین شهری به این صورت نگاه می‌كند كه آیا امكان انتقال به فضای مجازی رادارد وآیا این فرآیندها با كلیك موس امكان پذیراست و یا نه ؟ حال آنکه در شهر الکترونیک بیشتر به مفهوم ارائه خدمات الکترونیک در حوزه یک شهر پرداخته میشود. (سایت صفارایانه[1] ، 1387)

و اما در بحث واقعیت مجازی (Virtual Reality) ما با اثر ذات روبه‌رو هستیم نه با خود . بنا براین تلاش بر نزدیک كردن مجاز به واقعیت است و كسانی كه در صنعت مجازی سازی كار می ‌كنند با فعال کردن سنسورها و تامین ابعاد گوناگون در صدد حذف مرزهای میان واقعیت و مجاز هستند. جهان مجازی اثر جهان واقعی و در واقع بازنمایی واقعیت جهان واقعی است. بنابر این وقتی می‌گوییم شهر مجازی با محتوای اثر ذات و پیامدهایی كه در این فضاست روبه‌رو هستیم .بر این اساس شهر مجازی شهری است که بازنمایی شهر واقعی را برعهده داشته و میتوان عنوان داشت همان شهر واقعی است ولی در فضای مجازی.(همان منبع )

تاکید من در این جا بر مفهوم شهر مجازی و تمرکز بیشتر بر بخش دوم این ترکیب یعنی مجازی می باشد .

تیپ شناسی شهرهای  مجازی

شهرها به طور کلی مراکز جغرافیایی تجمع انسان ها و فعالیت ها و خدماتی است که توسط آنها انجام می شود . به همین دلیل است که نحوه آرایش عناصر شهری و شکل امروزی شهرنشینی برای مردم بسیار آشنا است . در نتیجه شهرهای مجازی می توانند مدل استعاری تمام اطلاعات و خدماتی باشند که در شهرهای حقیقی وجود دارند . این شهرها کانون های الکترونیکی هستند که حتی انسان های ساکن محلات و ساختمان ها را نیز بر روی صفحه نمایش کامپیوتر شما به تصویر می کشند (درمانی ،1387 )[1] .

و اما با جستجوی کلید واژه virtual city  در اینترنت با انبوهی از داده ها مواجه می شویم که تنها برخی از مطالب به دست آمده به مقوله شهر با تعاریف و مشخصات ویژه اش مرتبط می باشد .

من برآنم تا ابتدا مواردی که بر آن ها واژه شهرمجازی اطلاق شده است را دسته بندی نمایم سپس به مقوله ی شهر مجازی در مفهوم  اخص ان بپردازم .

1-     در برخی موارد شهر مجازی بر مجموعه هایی اطلاق می شود که در آن ها به طور خاص مسائل مختلف مربوط به گروهی خاص (صنفی خاصی ) از جامعه به عنوان مثال وکیلان ، دانشجویان ، پزشکان وغیره  پرداخته می شود .

در این مورد می توان از شهرمجازی دانشجویان ایران[1] یاد کرد که به ابتکار جهاد دانشگاهی تاسیس شده و در آن قسمتهای مختلفی در چهار بخش فرهنگی- اجتماعی ، علمی ، صنفی و تجاری وجود دارد و تلاش شده تا نیازهای مختلف دانشجویان با امکانات و قابلیت هایی که در این چهاربخش پیش بینی شده است برآورده گردد .

2- گاه منظور از virtual city یک سایت تجاری است که در آن می توان به تمامی اطلاعات مربوط به یك كالا  یا مجموعه ای از کالاهای مرتبط به هم دسترسی داشت وب سایتی كه می تواند متعلق به یک كمپانی معتبر و بزرگ تولید كننده محصولی خاص  باشد مانند محصولات الكترونیك همچون موبایل ، به عنوان مثال سایت  [2] virtual city كه متعلق به یک  کمپانی کنیایی به همین نام و فعال در عرصه تولید و توزیع محصولات الکترونیکی می باشد .

3 – وب سایت هایی سرگرمی که  امکان انجام بازی های مختلف و شرط بندی را برای کابران فراهم نموده اند مانند وب سایتی با عنوان  شهرمجازی کازینو .

هر شهر شهرداری خواهد داشت و كاربران جدید می توانند شهردار شهری شوند كه هنوز فاقد شهردار است و حتی می توانند مشخصات شهرهای موجود را تغییر دهند . علاوه براین هرشهر دفترچه راهنما و نقشه مخصوص به خود را دارد چنین شهرهایی معمولا از متنی باز برخوردار هستند و کاربران را مجاز می سازند تا در بخش های مختلف سایت به دلخواه تغییراتی ایجاد نمایند .

در وب سایت مذکور تاکنون حدود 200 شهر ساخته شده است و تعاملات بین شهروندان از طریق چت سه بعدی در قالب یک آواتار صورت می پذیرد .

در شهرواره هایی که تاکنون از آن ها صحبت شد تنها بخش های محدودی از آنچه در فضای شهرهای واقعی وجود دارند پوشش داده شده است . البته در قالب این سایت ها مقررات و قوانین و تعهداتی نیز برای کاربران دائم و میهمان در نظرگرفته شده است که در صورت نقض قوانین مربوطه عضویت آن ها لغو خواهد شد . اتفاقی که از جهاتی شبیه به شهرهای واقعی است و از سویی کاملا در تضاد با آنها ، در واقع مکانیسم تنبیه و مجازات شهروندان در شهرهای مجازی تفاوت های اساسی با شهرهای واقعی خواهد داشت و این موضوع خود به تفاوت ماهوی میان فضای واقعی و فضای مجازی برمی گردد .

4- دسته دیگر از شهرهای مجازی شهرهایی هستند که برمبنای نسخه واقعی شهری خارج از فضای مجازی بازسازی شده اند از این طریق با استفاده از اطلاعات به دست آمده از شهرهای واقعی شهری کاملا سه بعدی ساخته می شود .

مانند نسخه بازسازی شده شهرنانایمو واقع در کانادا با استفاده از نسخه جدید نرم افزار گوگل ارث و با همکاری شرکت گوگل و اداره فناوری شهر نانایمو .

تمام جزئیات این شهر شامل نقشه های الکترونیکی، شبکه فاضلاب، عکسهای هوایی ساختمانها و تصاویر تمام مراکز تجاری از این پس روی گوگل ارث به صورت سه بعدی قابل جستجو هستند و قرار است تمام این اطلاعات از سال 2009 کاملا به روز شوند . همچنین در این نسخه امکان بازدید مجازی از تمام رستوران ها ، مراکز خرید و محله های شهر نیز پیش بینی شده است  امکانی که در جلب توجه توریست ها به شهر نیز تاثیرات فراوانی خواهد داشت .

نسخه بازسازی شده شهر توکیو توسط Studio  Planet 9 نیز در این گروه جای می گیرد .

این گروه از شهرها اطلاعات محور هستند و البته افراد را به حرکت و قدم زدن در شهر نیز قادر می سازند . هرچند امکان برقراری تعاملاتی از جنس موجود در فضای شهرهای واقعی در آن ها وجود ندارد .

5 – شهرهاى مجازى سه بعدى هستند كه با استفاده از فناورى «حقیقت مجازى» به مدل سازى تركیب شهرها با درجات مختلف صحت و نزدیكى به واقعیت مى پردازند.

از بازسازی سه بعدی این شهرها با استفاده از زبان مدل سازی واقعیت مجازی [1] بیشتر آشنا ساختن کاربران با تاریخ و فرهنگ مردم کشوری است که این شهرها به ان تعلق دارند .

نسخه بازسازی شده شهرهای تاریخی رم  و پکن در همین گروه جای می گیرد در این شهرها امکان گردش در بخش های مختلف شهر برای کاربران پیش بینی شده است .

6- دسته بعدی صفحات اینترنتى هستند كه خود را «شهر مجازى» معرفى مى كنند، اما ماهیت آنان صرفاً در راهنماها و مجموعه هاى فهرست بندى شده اى از اطلاعات خلاصه مى شود . این صفحات فقط براى دستیابى به مقاصد تبلیغاتى و ترویج صنعت توریسم ساخته مى شوند و به هیچ وجه ارائه كننده وجه ساختمانى و ظاهرى شهرهاى مجازى نیستند. برای مثال می توان از سایت اینترنتی شهر توریستی برایتون[2] در انگلستان نام برد .سایت اصلی شهر اطلاعات فراوانی از جمله اطلاعات مربوط به هتل ها و مراكز اقامتی ، هنر ، بیزینس، كنفرانس ها و حوادث ،اجتماعات ‏، مشاغل،  دولت های محلی ، موسیقی ، انتشارات ، خرید ، ورزش راهنمای توریست ، تبلیغات و... را شامل می شود .

7- شهرهاى مجازى مسطح : در این شهرها از نقشه هاى شهرى یا ساختمانى براى نمایش اطلاعات استفاده مى شود . مثال خوب این صفحات اینترنتى «بولونیاى مجازى»[3] (Virtual Bologna) است كه از نقشه جزئیات و مشخصه هاى مهم زمینى و ساختمانى شهر به صورت گرافیكى تشكیل شده است.

8- گروه هشتم از شهرها را مى توان «شهرهاى مجازى واقعى» نامید. یعنى معادل هاى بسیار واقع گرایانه شهرها، كه احساس اصیل و حقیقى راه رفتن در یك منطقه شهرى را به مردم القا مى كنند.

براى واقعیت بخشیدن به این احساس، شهر مجازى باید داراى ظاهرى به اندازه كافى واقعى، تنوع خدمات، كاركردها و اطلاعات باشد و از همه مهمتر، بستر مناسبى براى تعاملات اجتماعى میان مردم فراهم كند

امروزه گروه هاى مختلفى در سراسر دنیا مشغول تحقیق در زمینه طراحى پیش نمونه هاى این شهرها در فضاى مجازى هستند. یكى از این گروه ها در مركز تحقیقات مجازى پیشرفته (۱) دانشگاه لندن (۲) فعالیت مى كند. این گروه تحقیقاتى مى كوشد شهر مجازى لندن را با ویژگى هاى ریخت شناسى یك شهر واقعى براى تامین یك محتواى اطلاعاتى غنى و مرجع بسازد. این سیستم همچنین امكان تعامل چندطرفه میان ساكنان و بازدیدكنندگان سایت را فراهم خواهد كرد. (درمانی ،1387 )[4]

این امر امكان پذیر نخواهد بود مگر به وسیله طراحى اشكال سه بعدى در محیط هاى چندكاربره ، كه به موجب آن هر تعداد از كاربران مى توانند در یك محل واحد حضور پیدا كنند. هر كدام از این كاربران در این محیط مجازى به صورت یك شكل واره (Avatar) و با ویژگى هاى جسمى خاص شناسایى خواهند شد..

محققین معتقدند یكى از عوامل دیگرى كه مى تواند در ساخت یك شهر مجازى واقعى موثر باشد آن است كه تمام ساختار این شهر باید از نظر جغرافیایى قابل ارجاع به واقعیت باشد. این شهرهاى مجازى نسل آینده سیستم هاى اطلاعات جغرافیایى (GIS) را نیز شكل خواهند داد؛ زمانى كه تمام اطلاعات جغرافیایى از طریق اشیا به نمایش درخواهند آمد. (درمانی ،1387 )[1]

9- پورتال شهرداری ها  تنها در واقع شكلی از ساماندهی امور زندگی شهری واقع در محیط فیزیكی از طریق  فضای سایبر است هرچند در این فضا امكانات تازه ای علاوه بر امكانات موجود در فضای واقعی شهری پیش بینی شده و گروه های حاشیه ای ناتوان و یا كم توان در برنامه ریزی های جدید از انزوای شهری خارج می شوند و حضور در شهر را  بیشتر تجربه خواهند  كرد .

در این میان بعضی از پورتال ها تنها جنبه خبری و اطلاع رسانی دارند هرچند این کار به نوبه خود به کاهش مراجعات حضوری به شهرداری ها و نهادهای ذیربط منجر می شود اما در مجموع مشکل خاصی را حل نمی کند و این به معنای بلااستفاده ماندن حجم عظیم امکانات و فرصت هایی است که تکنولوژی های نوین اطلاعاتی و ارتباطاتی در دوره حاضر فراهم نموده اند و شهرداری ها و مسئولان مربوطه می توانند از ان ها برای حل بسیاری از معضلات موجود و فراهم نمودن شرایطی بسیار مناسب  برای زندگی در فضایی عدالت محور را فراهم سازند .

در برخی دیگر از پورتال ها و وب سایت های مربوط به شهرداری ها با انبوهی از لینک ها و هایپرلینک هایی مواجه می شویم که با کلیک بر روی ان ها قادرخواهیم بود بسیاری از کارهای روزمره که نیازمند خارج شدن از منزل و حضور در فضای شهر و صرف هزینه و زمان و حتی تحمیل هزینه های سرسام آور به دولت و به جان خریدن فشارهای عصبی فراوان است را به سهولت و با سرعت بسیار زیاد انجام دهیم .

پورتال شهرداری شهرهای ایرانی حتی کلان شهرهایی همچون اصفهان ، شیراز و مشهد  نمونه های بارز گروه نخست هستند اما پورتال های شهرهای کشورهای توسعه یافته همچون پورتال شهرداری توکیوی ژاپن ، آمستردام هلند ، مادرید اسپانیا ،تورنتو کانادا ، رم ایتالیا  ، نیویورک امریکا ، استکهلم سوئد و حتی شهرهای نه چندان معروفی مانند شهر بریزبیان استرالیا به نحوی طراحی شده اند که حدود نیمی از خدمات فضای واقعی را به فضای مجازی انتقال داده اند .در واقع با ورود به درگاه اینترنتی این سایت ها با حجم عظیمی از اطلاعات مواجه می شویم و در آن ها غالب مسائل شهری پوشش  داده شده است و اطلاع رسانی تنها یکی از کارکردهای آن ها محسوب می شود . البته همه شهرهای مذکور را به لحاظ کمیت و کیفیت خدمات نمی توان در یک رده قرار داد . پورتال توکیو ، استکهلم ، نیویورک ، لندن ، تورنتو و بریزبیان نسبت به سایر درگاه های اینترنتی در وضعیت بسیار مطلوب تری قرار دارند .

منابع

http://www.vebna.ir

 http://www.ictna.ir

http://www.hamshahrionline.ir

http://www.bashgah.net

http://www.talented.mui.ac.ir

http://www.safarayaneh/persian

درگاه های اینترنتی بازدید شده

(پورتال شهرداری شهرهای آمستردام، توکیو ، استکهلم ، رم ، نیویورک ، بریزبیان، تورنتو و لندن )

http://www.amsterdam.nl

http://www.greatbuildings.com/buildings/Tokyo_City_Hall.html

http://www.stockholm.se/cityhall

http://www.romega.us

http://www.nyc.gov/portal/site/nycgov/menuitem.beb0d8fdaa9e1607a62fa24601c789a0

http://www.ourbrisbane.com/photos/add

http://www.toronto.ca/ourtoronto/fall2008/index.utf8.htm

http://www.london.gov.uk/gla/city_hall/index.jsp

[1] -Virtual Reality Modeling Language

[2] - http://www.brighton.co.uk

[3] - http://www.virtualbologna.it/

[4] -http://www.bashgah.net

[1] - http://www.zanpo.com/

[1] - www.studentcity.ir

[2] - http://www.virtualcity.co.ke/

[1] -http://www.bashgah.net